Balıkesir tarihi süreç içerisinde, Karesi Beyliği döneminde Batı Anadolu`nun Türkleşmesinde, Osmanlı döneminde İstanbul`un fethi ve Rumeli`nin iskanında, Milli Mücadele döneminde Kuvayı Milliye`nin kuruluşunda ve Kurtuluş Savaşı`nda önemli roller ifa etmiştir. Günümüzde ise ticaret ve ekonomisiyle ülkemizin önde gelen şehirlerden biri olmaya devam etmektedir.

Bu zengin tarihi geçmişten süzülen kültürel mirasımızı gelecek nesillere aktarmak için gerek Balıkesir Belediyesi, gerek Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, gerekse Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından önemli çalışmalar yürütülmektedir.

( Balıkesir Belediyesi kentimizin tarihi ve kültürel dokusunu koruyup, bunları adeta birer gerdanlık veya yüzük taşı gibi ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Bu maksatla başta Zağnos Mehmet Paşa Camii ve Kurtdereli Mehmet Pehlivan Anıtları çevre düzenlemesi olmak üzere, kentsel dönüşüm projeleri, ayrıca Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile ortak olarak yürütülen restorasyon faaliyetleri gibi önemli çalışmalara imza atılmaktadır.)

Kentimiz yaşadığı savaşlar ve 1898 depremine rağmen ; tarihi ve kültürel dokusunu büyük ölçüde muhafaza etmeyi başarmıştır. Kentimiz için birer simge ve geçmişimze dair tapu belgesi niteliğinde olan tarihi mekanlarımızın bazıları şunlardır:

BALIKESİR LİSESİ

1896 yılında Balıkesir Sultân-ı İdâdîsi olarak hizmete açılan tarihi bina, daha sonra Darülmuallim, Balıkesir Lisesi, Mühendislik, Fen-Edebiyat Fakültesi ve son olarak günümüzde Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak hizmet vermektedir.

SAAT KULESİ

Balıkesir`in adeta simgesi halindeki bu eser, Balıkesir Mütesellimi Giridlizâde Mehmet Paşa tarafından , 1843 yılında Galata Kulesi`ne benzer şekilde silindirik planda inşa edilmişse de; Balıkesir merkezinde meydana gelen 1898 depremiyle yıkılmıştır.

Yapı bu günkü dört köşeli, baldeken tarzı külahlı halini, 1901`de ünlü Karesi Mutasarrıfı Ömer Ali Bey döneminde almıştır. Bütün Balıkesir fotoğraflarında yer alan saat kulemiz, halen kentimizde zamanın tanıklığını yapmaktadır.

KARESİ TÜRBESİ

Selçuklu Devleti`nin ünlü kumandanlarından biri ve Karesi Beyliği`nin kurucusu olan Karesi Bey için inşa edilen yapının ilk yapım tarihi bilinmeyip; türbe, bu günkü çeyrek daire planlı, sivri kemerli ve silmeli haliyle 1922 yılında Belediye Reisi Hayrettin Bey tarafından yaptırılmıştır.

İç mekanda Karesi Bey`in kabrinin yanında beş sanduka daha yer alıp, bunların Karesi Bey`in çocukları ya da aile efradına ait olması kuvvetle muhtemeldir.

ZİRAAT BANKASI

1909 yılında, Sultan Reşat döneminde banka müdürü Ahmet Faik Bey tarafından, sivil mimarimiz`de geç dönemde sık sık görülen iki katlı, kesme taşdan planda inşaa edilmiştir.

Dolma Bahçe Sarayı`nda gördüğümüz alınlık vasıtasıyla çatıyı saklama, geniş kat silmeleri gibi uygulamalar yapının ait olduğu dönemin karakteristliğini ortaya koyar niteliktedir.

ZAĞNOS MEHMET PAŞA CAMİ

Cami, imarethane, hamam, türbe, muvakkithane, muallimhane ve bedesten`den oluşan yapılar topluluğu şehrin en büyük ve gösterişli külliyesidir. Cami, külliye ile birlikte II.Murat`ın damadı, Fatih Sultan Mehmet`in ise ünlü veziri ve kayınpederi Zağnos Paşa tarafından 1461 senesinde yaptırılmıştır. Zağnos Paşa ayrıca külliyeye gelir olarak emlâk, âkar ve Pamukçu kaplıcalarını bağışlamıştır.1577 depreminde hafif hasar gören yapı, 1898 depremi sonrası kullanılamaz hale gelip, dönemin ünlü Mutasarrıfı Ömer Ali Bey tarafından bugünkü kareye yakın dikdörtgen planda inşaa edilmiştir.

YILDIRIM BEYAZİD CAMİİ

Halk arasında eski Camii olarak adlandırılan yapı Yıldırım Beyazid tarafından 1388`de inşaa ettirilmiş. Kentteki ilk Osmanlı eseri olmasının yanında; ilk ve tek `Selaatin` yani Padişahın yaptırdığı cami olmasıyla da büyük önem taşımaktadır. Burası, 1461 yılında Paşa Camii inşaa edilinceye kadar kentin en büyük camisi olmuştur.
Yıldırım Beyazıt Camii, ismini verdiği mahallede , medrese , hamam ve misafirhaneden oluşan yapılar topluluğunun merkezinde yer alıp, halen ibadethane olarak hizmet vermektedir.

GAZİ İLKOKULU

Cumhuriyetin ilk yıllarında inşaa edilmiş olup, sivri kemerli, Selçuklu tarzı köşe kuleli ve revak tarzı girişiyle `Milli Mimarlık Dönemi` anlayışını yansıtan bir yapıdır.

Osmanlı`nın son döneminde mimarimizde ortaya çıkan yabancılaşmaya tepki olarak ortaya çıkıp, Ankara Türk Ocağı binası, Konya Postane binası gibi örneklerde de görüldüğü gibi milli mimarimize geri dönüşü yansıtan bir yapılardan biridir.